W ostatnich latach możemy zaobserwować rosnące zainteresowanie innymi technologiami budowy domów niż tradycyjna murowana. W wielu społeczeństwach, także w naszym kraju, rośnie świadomość ekologiczna, dotycząca również budownictwa. Mimo że zaletom takich materiałów budowlanych, jak cegły, pustaki keramzytowe czy bloczki betonowe nie da się zaprzeczyć, to coraz więcej ludzi decyduje się postawić dom w drewnianej technologii szkieletowej. Nie będziemy jednak w tym wpisie przedstawiać korzyści z budowy takiego domu, którym również trudno jest zaprzeczyć.

Zajmiemy się kwestią odpowiedniego zabezpieczenia drewna przed tym, co może szybko doprowadzić do jego uszkodzenia, a nawet nieodwracalnego zniszczenia. Pokażemy, w jaki sposób ochronić drewnianą konstrukcję budynku przed:

• ogniem;
• wilgocią;
• czynnikami biologicznymi.

Jakie są zalety wykorzystania drewna w budownictwie?

Różne gatunki drewna, począwszy od pospolitej sosny, poprzez twardy dąb lub buk, aż po gatunki egzotyczne, znajdują zastosowanie w ogólnie pojętym budownictwie od tysięcy lat. Już w czasach naszych odległych przodków budowano z nich całe domy, co porzucono następnie na rzecz materiałów ceramicznych. W niektórych krajach takich jak państwa skandynawskie, Kanada czy Stany Zjednoczone, jest używane przez cały czas, a domy stawia się tam albo z bali, albo właśnie w technologii szkieletowej.

Zalet drewna wykorzystywanego jako materiału budowlanego nie da się zlekceważyć, spośród wielu warto przede wszystkim podkreślić:

• ponadczasową elegancję i wyjątkowy styl, o pięknie drewna decyduje unikalny układ słojów, inny dla poszczególnych gatunków i równie unikalna, bogata gama kolorystyczna;
• łatwość obróbki, nawet z pomocą stosunkowo prostych narzędzi, chociaż są do tego wymagane odpowiednie kwalifikacje i spore doświadczenie zawodowe;
• niska masa i duża wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne, pozwalające na tworzenie większych elementów budynku bez ryzyka nadmiernego obciążenia całej jego konstrukcji. Dom z drewna nie osiada tak jak jego murowany odpowiednik;
• biodegradowalność oraz odnawialność, i to właśnie dzięki temu drewno jest materiałem ekologicznym, dającym jednocześnie wyjątkowo niski ślad węglowy;
• wysoki współczynnik izolacji termicznej skutecznie utrzymujący ciepło wewnątrz domu i zapewniający sprzyjający zdrowiu mikroklimat.

W jaki sposób skutecznie chronić drewno przed ogniem?

Niestety, drewno ma również szereg wad, z którymi zdecydowanie warto się zapoznać, zanim zdecydujemy się wykorzystać je do budowy naszego wymarzonego domu. Pierwszą z nich, lecz najistotniejszą, jest bardzo niska odporność na działanie wysokich temperatur, czyli krótko mówiąc, drewno jest po prostu materiałem łatwopalnym. Kiedy jest suche, zapala się od przysłowiowej iskry, lecz na szczęście można je przed tym skutecznie zabezpieczyć.

Ochroną należy objąć wszystkie najważniejsze elementy razem składające się na drewniany dom, których uszkodzenie przez ogień mogłoby doprowadzić do jego zawalenia się, takie jak:

• belki tworzące szkielet konstrukcji;
• drewniane stropy i podłogi;
• więźba dachowa;
• deski poszycia ścian zewnętrznych i działowych wewnętrznych;
• wszystkie drewniane elementy wykończeniowe, boazerie, meble itp.

Używa się w tym celu specjalnych preparatów, nazywanych impregnatami ogniochronnymi, a ich podstawowym przeznaczeniem jest:

• opóźnienie, a nawet całkowite zablokowanie zapłonu drewna;
• zmniejszenie prędkości rozprzestrzeniania się ognia;
• podwyższenie klasy reakcji drewna na ogień;
• w przypadku impregnatów uniwersalnych także ochrona przed grzybami, pleśnią i destrukcyjnym działaniem owadów.

Jakie są rodzaje impregnatów ogniochronnych?

Ilość dostępnych na rynku preparatów mających, w założeniu ich producentów, zabezpieczać drewno przed ogniem jest bardzo duża. Może to powodować problem z wyborem najskuteczniejszego, dlatego warto poznać rodzaje preparatów ogniochronnych, które dzielimy na dwie podstawowe grupy:

Preparaty ogniochronne o działaniu powierzchniowym

Pod tym pojęciem rozumiemy impregnaty nakładane wyłącznie na powierzchnię zewnętrzną drewnianych elementów budynku. Charakteryzują się wysokim współczynnikiem pochłaniania ciepła, warstwa zewnętrzna drewna ulegnie zwęgleniu pod wpływem ognia, lecz nie dopuści do całkowitego spalenia i rozprzestrzenienia się pożaru. Wadą jest niestety nieefektowna zmiana koloru drewna, dlatego należy je stosować tam, gdzie nie będą za bardzo widoczne.

Impregnaty wnikające w strukturę drewna

O skomplikowanej recepturze, złożone z wielu aktywnych związków chemicznych, między innymi boru, cynku, azotu oraz fosforu. Dzięki temu wnikają głęboko w strukturę drewnianej deski lub belki, zabezpieczając je także od środka, nie tylko ich zewnętrzną część. Tego typu impregnaty można nakładać na wiele sposobów, a zazwyczaj stosuje się metodę:

• zanurzeniową, czyli zanurzeniu danego elementu w impregnacie na ściśle określony czas, jaki podaje producent, także sam preparat musi mieć odpowiednią temperaturę;
• ciśnieniową, w specjalnych urządzeniach zwanych autoklawami, gdzie panuje podwyższone ciśnienie pozwalające na dokładniejsze wniknięcie impregnatu w strukturę drewna, używanego przede wszystkim na elementy konstrukcyjne budynku, które muszą być najdokładniej zabezpieczone przed ogniem.

Istnieje jeszcze inny podział dostępnych na rynku impregnatów do drewna i odwiedzając sklepy lub markety budowlane, możemy znaleźć:

• impregnaty wodorozcieńczalne, oparte, jak ich sama nazwa wskazuje, na osnowie wodnej, które można nakładać różnymi metodami. Ich największą zaletą jest krótki czas schnięcia, jednakże nie wolno ich stosować do mocno przesuszonego drewna, mogą bowiem wypaczać jego strukturę;
• impregnaty rozpuszczalnikowe, których podstawę stanowią silne, sztuczne rozcieńczalniki, często o drażniącym działaniu, dlatego wolno je używać tylko do impregnacji zewnętrznych części budynku;
• impregnaty solne, zdecydowanie najczęściej używane, dostępne w postaci proszku rozpuszczanego w odpowiednich proporcjach w wodzie lub innym rozcieńczalniku, także stosowane do ochrony elementów drewnianych odpowiedzialnych za stabilność budynku, nakładane właśnie metodą ciśnieniową albo zanurzeniową;
• lakierobejce, nakładane zazwyczaj ręcznie i to właśnie one zabezpieczają wyłącznie zewnętrzną warstwę drewna, nie wnikając w głąb jego struktury.

Dlaczego musimy zabezpieczyć drewno przed wilgocią i czynnikami biologicznymi?

Nie tylko ogień może doprowadzić do uszkodzenia lub nieodwracalnego zniszczenia drewnianego domu. Istnieją jeszcze dwa inne zagrożenia, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę, wilgoć oraz czynniki natury biologicznej. Drewno jest materiałem higroskopijnym, co oznacza, że w stanie surowym, niezabezpieczone, wręcz chłonie wodę jak gąbka, a efekt tego może być tylko jeden, wypaczanie struktury, biokorozja, gnicie oraz rozwój destrukcyjnych w działaniu pleśni i grzybów.

Niestety, ten proces obejmuje praktycznie wszystkie gatunki drewna stosowanego jako materiał budowlany, niezależnie od jego stopnia twardości czy współczynnika odporności na najczęściej spotykane uszkodzenia. Jeśli dowolne drewniane części budynku, zarówno w jego wnętrzu, jak i na zewnątrz, zostaną poddane działaniu wilgoci, to po pewnym czasie mogą zacząć zagrażać stabilności całej konstrukcji. Reszty dopełnią rozwijające się mikroorganizmy żerujące w drewnie i w takim domu po prostu nie da się dłużej mieszkać.

Od czego zacząć zabezpieczanie drewna przed wilgocią i szkodliwymi mikroorganizmami?

Zanim zabierzemy się za ochronę drewna przed wpływem wilgoci, musimy najpierw zmierzyć jej poziom. Optymalny, dopuszczalny przez specjalistów, stopień zawilgocenia drewna wynosi od 15 do 18 procent, a wilgotność na poziomie 20 procent to absolutnie górna granica, która nie powinna być przekroczona. Poziom wilgotności mierzymy z pomocą wilgotnościomierza, a jeśli nie wiemy, w jaki sposób to zrobić, zawsze możemy poprosić o pomoc specjalistę np. z firmy zajmującej się suszeniem drewna.

Można oczywiście skorzystać z jej usług, większość zajmuje się też profesjonalną impregnacją, chroniącą drewno przed wszystkimi wymienionymi tutaj czynnikami, lecz równie dobrze możemy to zrobić we własnym zakresie. Oczywiście metoda ciśnieniowa da najlepsze rezultaty, jest jednak dosyć kosztowna, warto więc zaoszczędzić sobie nieco wydatków.

Domowe sposoby impregnacji drewna

Istnieje wiele sprawdzonych, domowych metod ochrony drewna przed wilgocią i szkodliwymi mikroorganizmami, pleśnią czy grzybami. Najprościej jest po prostu nałożyć wybrany preparat na powierzchnie drewniane, korzystając z kilku powszechnie stosowanych metod:

• ręczne nakładanie impregnatu z pomocą wałka albo pędzla;
• użycie pistoletu nakładającego preparat pod wysokim ciśnieniem, podobnego do tego, jaki używamy do malowania natryskowego;
• zanurzenie danego elementu w pojemniku wypełnionym impregnatem, co sprawdza się najlepiej w przypadku mniejszych części drewnianych.

Środków, jakie możemy zastosować, jest sporo, mają przeważnie postać lakierów albo lakierobejcy, używane są również bardziej tradycyjne i naturalne impregnaty, znane już setki lat temu. Nadal w użyciu są oleje roślinne, a metoda olejowania drewna pozwala nie tylko ochronić go przed wilgocią, nadaje mu również piękny wygląd, podkreślając unikalny układ słojów. Tradycjonaliści i miłośnicy ekologicznych rozwiązań powinni rozważyć zastosowanie pokostu, zagęszczonego oleju lnianego, który można nakładać na dwa sposoby, na zimno lub na ciepło.

Należy przy tym pamiętać, że olejowanie i pokostowanie wykonujemy tylko w przypadku dokładnie wysuszonego drewna, którego współczynnik wilgotności mieści się w przestawionych wyżej granicach. Warunkiem wykonania poprawnej i skutecznej impregnacji jest też odpowiednie przygotowanie powierzchni, jej dokładne oczyszczenie z ewentualnych wcześniejszych warstw impregnatów. Należy również wypełnić wszystkie znalezione ubytki, z pomocą specjalnej szpachli do drewna, a po jej wyschnięciu przeszlifować powierzchnię i usunąć powstały kurz. Tylko wtedy możemy mieć pewność, że preparat wniknie głęboko w drewno i wilgoć, grzyby czy pleśnie nie będą już miały do niego dostępu.

Jakie zagrożenie dla drewna stanowią grzyby i pleśnie?

Wiemy już, jak poważne zagrożenie dla drewnianego domu stanowią dwa przeciwieństwa, ogień i woda, ale wiele osób lekceważy sobie równie poważne, jakimi niewątpliwie są grzyby, pleśnie i inne szkodliwe mikroorganizmy. Rozwijają się one zarówno na powierzchni drewna, jak i w jego głębszych warstwach, doprowadzając nie tylko do jego stopniowego niszczenia, stanowią też poważne zagrożenie dla zdrowia domowników.

Proces ten nazywamy biokorozją i należy na niego reagować, jak tylko zauważymy pierwsze niepokojące symptomy. Przeważnie do pozbycia się nieproszonych gości z drewna nie wystarczą tylko odpowiednie impregnaty, jeśli już doszło do ich rozwoju. Konieczne będzie spryskanie całej zainfekowanej powierzchni specjalnym środkiem grzybobójczym lub przeciwko pleśni, który należy pozostawić przez pewien czas, zazwyczaj dobę.

Dopiero potem myjemy drewno przeznaczonym do tego celu łagodnym detergentem, w razie potrzeby usuwając resztki zanieczyszczeń z pomocą szczotki. Na tak przygotowaną powierzchnię nakładamy impregnat do drewna, niekoniecznie ściśle przeciwko grzybom czy pleśni, bo musielibyśmy sumarycznie zastosować kolejno kilka impregnatów. Równie dobrze sprawdzi się jeden, uniwersalny, chroniący nie tylko przed opisanymi tu niekorzystnymi czynnikami biologicznymi, ale i przed ogniem. Warto się jednak przedtem zastanowić, czy to, co ma taki szeroki zakres działania, naprawdę okaże się w stu procentach skuteczne.

Piotr Płucienniczak

49 lat, copywriter, który w miarę bezproblemowo przeszedł w życiu niejeden remont. Mimo że wiele prac budowlanych leży poza moim zasięgiem, to lubię zdobywać nową wiedzę z tej pasjonującej dziedziny i dzielić się nią z innymi. Mam nadzieję, że to, o czym piszę, okaże się przydatne i pozwoli pomóc w budowie domu Waszych marzeń, a wszelkie remonty nie będą Wam już straszne.