Jednym z końcowych etapów budowy domu jednorodzinnego oraz każdego innego budynku jest wykończenie jego ścian zewnętrznych. Ma ono na celu przede wszystkim ich zabezpieczenie, są bowiem narażone na negatywny wpływ warunków atmosferycznych, słońca, wilgoci, niskich i wysokich temperatur. Jednocześnie stanowi ważny element dekoracyjny, a odpowiednio wykonana elewacja budynku jest także jego prawdziwą ozdobą, zwłaszcza gdy komponuje się kolorystycznie z innymi częściami wyposażenia na danej posesji.

Elewacja budynku – co to właściwie jest

Pod tym pojęciem rozumiemy, jak już wspomnieliśmy, powierzchnię zewnętrznych ścian domu, pierwsze, co przyciąga wzrok odwiedzających gości i właśnie dlatego ich wykończeniu warto poświęcić sporo uwagi. Inna nazwa elewacji, z jaką również możemy się spotkać, to lico budynku, można powiedzieć, że jego twarz i w zależności od położenia ściany względem ulicy rozróżniamy:

• elewację frontową i to ona zawsze powinna być najbardziej reprezentacyjna;
• elewacje boczne;
• elewację tylną, nazywaną także ogrodową.

Jakie czynniki uwzględnić przy wyborze elewacji

Decydując, w jaki sposób ma być wykończona elewacja budynku, zwłaszcza mieszkalnego, należy wziąć pod uwagę kilka istotnych czynników:

• rodzaj materiału, z jakiego zostanie wykonana, a najczęściej stosowane opiszemy w dalszej części artykułu;
• funkcjonalność, a to szerokie pojęcie oznacza zarówno łatwość położenia wybranego materiału, jak i jego późniejszą eksploatację, przede wszystkim konserwację i utrzymanie elewacji w czystości;
• estetykę, czyli stronę wizualną, która, jak wspomnieliśmy, musi stanowić kompozycyjną całość z takimi elementami wykończenia takimi, jak okna, drzwi zewnętrzne, poszycie dachu oraz samą bryłą budynku;
• koszt, obejmujący oczywiście łączną cenę materiału oraz robocizny i zdecydowanie nie warto tu się kierować niższą ceną, bo koszty późniejszych napraw elewacji zrobionej z najtańszych materiałów i przez osoby niemające odpowiednich kwalifikacji mogą narazić nas na dodatkowe, jeszcze większe wydatki.

Jak zaplanować niezbędne prace?

Można śmiało powiedzieć, że elewacja budynku jest zwieńczeniem jego budowy, etapem, po którym czeka nas już tylko ostateczne wykończenie i urządzanie wnętrz, zgodnie z wybranym stylem np. rustykalnym albo skandynawskim. Ten czynnik także powinniśmy uwzględnić przed rozpoczęciem prac przy ścianach zewnętrznych domu, dziwnie przecież będą wyglądały rustykalne wnętrza przy elewacji wyłożonej panelami z tworzyw sztucznych, czyli popularnym sidingiem.

Ważna jest także pora roku, w której zaczynamy wykończenie elewacji, a specjaliści w tej branży wskazują na okres pomiędzy majem i czerwcem albo wrześniem i październikiem, kiedy zazwyczaj możemy liczyć na optymalne warunki atmosferyczne. Przez długi czas w ciągu dnia jest jasno, można więc pracować nawet do wieczora, a temperatura jest na tyle niska, że położone na ścianach np. tynki akrylowe nie będą zbyt szybko wysychać.

Najpopularniejsze rodzaje elewacji

Istnieje wiele rodzajów elewacji budynku, jakie możemy wybrać, różniące się użytym rodzajem materiałów oraz technologią wykonywania niezbędnych prac. Jeśli chodzi o materiały, przeważnie stosowane kryterium podziału, to najczęściej stosowane sposoby wykończenia to:

Elewacje z tynku

Zdecydowanie najpopularniejsze, mimo pojawienia się nowszych, zdecydowanie mniej pracochłonnych rozwiązań. Jeszcze do niedawna tynki na elewacjach były kładzione ręcznie, obecnie używa się do tego specjalnych agregatów, nie tylko oszczędzających czas, ale i redukujących koszty wykonania niezbędnych prac. Zalety tynków zależą od ich rodzaju i decydując się na pokrycie nimi ścian zewnętrznych, warto wiedzieć, że większość firm oferuje:

• tynki akrylowe, absolutny numer jeden, najczęściej kładzione ze względu na swoją stosunkowo dużą odporność na uszkodzenia mechaniczne, przede wszystkim uderzenia oraz elastyczność. Można je nakładać po ociepleniu ścian styropianem, nie nadają się jednak na izolację wełną mineralną;
• tynki silikonowe, wybierane przez najbardziej wymagających inwestorów i właścicieli domów, a jedną z ich często podkreślanych zalet jest bardzo dobra przepuszczalność pary wodnej, co sprawia, że nadają się do praktycznie każdego systemu ocieplania budynków, nie doprowadzając do gromadzenia się wilgoci w ich wnętrzu. Warto docenić także ich odporność na działanie czynników biologicznych, pleśni i grzybów oraz na inne zanieczyszczenia, dzięki czemu nie wymagają aż tak częstych zabiegów konserwacyjnych;
• tynki silikatowe, nie tak trwałe, jak poprzednie, charakteryzujące się nieco mniejszą odpornością, zwłaszcza na promieniowanie UV, sezonowe wahania temperatury i zabrudzenia. Nie groźne im są z kolei szkodliwe mikroorganizmy, przed którymi chroni je odczyn alkaliczny, przepuszczają też parę wodną. Decydując się na nie, trzeba wziąć pod uwagę to, że są dostępne niemal wyłącznie w jasnych kolorach;
• tynki mineralne, których zaletą jest wysoka odporność na uszkodzenia mechaniczne, a największą wadą wysoka podatność na wszelkiego rodzaju zabrudzenia. Można jednakże tego uniknąć, malując je specjalnie przeznaczonymi do tego celu farbami silikonowymi na dowolnie wybrany kolor.

Elewacje z cegły klinkierowej

Elewacja wykonana z cegły klinkierowej to kolejny sposób, aby ściany domu zyskały niepowtarzalny i elegancki wygląd. Ten materiał doskonale sprawdza się w każdym stylu architektonicznym, a niepodważalne zalety charakteryzujące klinkierowe płytki to:

• wysoka trwałość, jedna z największych spośród wszystkich materiałów, z jakich można zrobić elewację;
• równie wysokie walory dekoracyjne, cegły klinkierowe są dostępne w szerokiej gamie kolorystycznej, w różnych kształtach i sposobach wykończenia powierzchni;
• produkcja wyłącznie z naturalnych komponentów, a głównym składnikiem jest glina z rozmaitymi dodatkami wpływającymi na późniejsze parametry pracy cegieł;
• odporność na uszkodzenia mechaniczne i zmienne warunki atmosferyczne, przede wszystkim niskie temperatury;
• odporność na tzw. korozję biologiczną, działanie szkodliwych bakterii beztlenowych, grzybów i pleśni;
• mała nasiąkliwość;
• dobra izolacja akustyczna ścian;
• łatwość konserwacji i utrzymania w czystości.

Pewną wadą cegieł klinkierowych jest z kolei ich wyższa cena, lecz uzyskane efekty naprawdę są warte poniesionych wydatków, a dzięki takiemu sposobowi wykończenia ścian zewnętrznych dom znacznie zyskuje na wartości w momencie jego sprzedaży.

Elewacje z kamienia naturalnego

Także dostępnego w postaci płytek podobnych do cegieł klinkierowych, najdroższe, lecz jednocześnie najbardziej ekskluzywne rozwiązanie, łączące w sobie wyjątkową, niepowtarzalną estetykę z wysoką jakością. Płytki elewacyjne wytwarzane są z kilku rodzajów kamienia, między innymi z bazaltu, granitu, kwarcu, łupku kwarcytowego, gnejsu, kwarcytu. Ich zalety są oczywiste, ale warto podkreślić:

• odporność na uszkodzenia mechaniczne, zależną oczywiście od rodzaju kamienia, lecz jego najtwardsze odmiany, granit czy bazalt, zniosą bez uszczerbku długie dziesięciolecia intensywnego użytkowania w każdych warunkach;
• tak samo wysoką odporność na czynniki pogodowe, chemiczne i biologiczne, także zależną od rodzaju materiału;
• bardzo dobre właściwości izolacyjne pozwalające utrzymać ciepło wewnątrz budynku;
• proste utrzymanie w czystości.

Elewacje z płytek betonowych

Kolejne doskonałe rozwiązanie dla miłośników stylu industrialnego, swoim wyglądem przypominające kamień, albo klinkier, lecz kosztujące o wiele mniej. Płytki betonowe produkuje się przemysłowo, mieszając odpowiednie gatunki cementu z piaskiem i chemicznymi dodatkami nadającymi im odpowiednią wytrzymałość. Ich wybór to dobra decyzja, za czym przemawia:

• dostępność w najszerszej gamie kolorystycznej, a dodatki mieszane w procesie produkcji z betonem pozwalają barwić go na niemal dowolny odcień;
• wygląd aż do złudzenia przypominający naturalny kamień;
• wspomniana niska cena zakupu;
• mrozoodporność i niepalność;
• uniwersalność zastosowania, możliwość kładzenia na każdej mineralnej powierzchni ściany i łączenia z innymi metodami jej wykończenia;
• prosta konserwacja, wystarczy tylko pokrycie płytek wysokiej jakości impregnatem, aby w pełni zabezpieczyć je przed wilgocią oraz zarastaniem pleśnią, grzybami, glonami i mchem;
• równie łatwe mycie, do czego najlepiej nadaje się myjka ciśnieniowa i woda z delikatnym, ekologicznym detergentem.

Elewacje z desek drewnianych

Licznych zalet mieszkania w domu drewnianym, zbudowanym np. coraz popularniejszą metodą szkieletową, nie da się zbagatelizować, biorąc pod uwagę już tylko doskonałe właściwości izolacyjne tego materiału. Mieszkańcy domów stawianych z cegieł czy pustaków także mogą skorzystać z tych unikalnych właściwości, pokrywając ściany zewnętrzne elewacją drewnianą, którą, w dobie coraz powszechniejszych rozwiązań ekologicznych, szczególnie polecamy.

Do jej wykonania można wykorzystać deski albo klejone warstwowo panele z różnych gatunków drewna, egzotycznych lub rodzimych, a zastosowanie znajduje między innymi:

• modrzew, charakteryzujący się wysoką wytrzymałością mechaniczną, niepowtarzalną żółto-czerwoną kolorystyką, wraz z upływem czasu nabierającą szlachetności i łatwością obróbki;
• cedr, zazwyczaj czerwony, z drzew rosnących w naturze w surowym klimacie za kołem podbiegunowym, co nadaje mu odporności na ekstremalne warunki pogodowe nawet bez wcześniejszej impregnacji;
• sosna i świerk, spotykane w naszych lasach, dające materiał na deski powszechnie stosowane w budownictwie, nie tylko do zrobienia elewacji, ale i podłóg, łatwe w obróbce i jednocześnie stosunkowo trwałe;
• świerk skandynawski, rosnący w takich samych warunkach, jak cedr, nazywany także świerkiem białym, cechujący się wyższą odpornością na uszkodzenia niż rodzime gatunki opisane powyżej.

Elewacja drewniana to kwintesencja elegancji i ponadczasowego stylu, której zalety to lepsza izolacja termiczna budynku, zatrzymywanie ciepła w jego wnętrzu, wytworzenie przyjaznego dla zdrowia mikroklimatu, możliwość swobodnego łączenia z innymi materiałami. Warto także podkreślić wysoki współczynnik kondensacji pary wodnej, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko zbierania wilgoci w ścianach budynku, chroniący go przed rozwojem szkodliwych mikroorganizmów.

Wadą elewacji drewnianej jest przede wszystkim wysoki koszt zakupu potrzebnych materiałów, czy konieczność zatrudnienia odpowiednio wykwalifikowanych fachowców, którzy ją położą. Trzeba się również liczyć z regularną konserwacją drewna z użyciem specjalnych i zazwyczaj drogich impregnatów chroniących je przede wszystkim przed wilgocią, wysychaniem na słońcu i działaniem wspominanych już pleśni czy grzybów.

Elewacje z blachy gładkiej lub trapezowej

Coraz częściej stosowane, podobnie jak beton, przez miłośników stylu industrialnego, nadające budynkowi minimalistyczny wygląd przypominający nieco zakłady przemysłowe. Jednakże, jak mówi przysłowie, w sprawach gustu się nie dyskutuje i takie rozwiązanie również znajduje swoich zwolenników. Używa się do tego zazwyczaj blachy tytanowo-cynkowej, gładkiej lub trapezowej, a jej najważniejsze zalety to:

• odporność na czynniki atmosferyczne;
• duża wytrzymałość mechaniczna;
• praktycznie stuprocentowa niepalność;
• neutralna kolorystyka niemal zawsze pasująca do innych elementów wykończenia budynku;
• możliwość wyboru sposobu wykończenia powierzchni blachy, matowego, błyszczącego lub efektownie szczotkowanego.

Elewacje z tworzyw sztucznych

Bardziej kojarzące się nam pod nazwą sidingu, jeszcze do niedawna najczęściej stosowany sposób wykończenia ścian zewnętrznych budynków, i to nie bez konkretnej przyczyny. Moda na siding zaczęła się w naszym kraju kilkanaście lat temu i nadal cieszy się sporą popularnością. Do pokrycia elewacji używa się specjalnych paneli z PCV, czyli polichlorku winylu mieszanego z dodatkami podnoszącymi jego odporność na wszelkie warunki eksploatacyjne.

Typowy panel składa się z dwóch warstw, spodniej opowiadającej za jego wytrzymałość i zewnętrznej wykończonej na wiele sposobów, barwionej na niemal dowolny odcień, o zróżnicowanej fakturze. Najczęściej są wybierane panele aż do złudzenia przypominające naturalne drewno, deski z różnych gatunków, lecz pozbawione jego podstawowych wad, są bowiem:

• stuprocentowo odporne na wilgoć i inne warunki atmosferyczne, nie wymagają więc aż tak częstej konserwacji;
• łatwe do czyszczenia, wystarczy je tylko raz na jakiś czas wymyć z pomocą wspomnianej myjki ciśnieniowej;
• proste w montażu, czym jednak powinni się zająć odpowiednio wykwalifikowani fachowcy;
• stosunkowo tanie w zakupie, zwłaszcza w porównaniu z materiałami niezbędnymi do wykonania elewacji kamiennej lub drewnianej;
• estetyczne, zwłaszcza kiedy wybierzemy te, przypominające deski.

Wadą zastosowania sidingu na elewację jest przede wszystkim brak możliwości naprawy paneli w przypadku ich mechanicznego uszkodzenia, pęknięty, przedziurawiony lub tylko silnie porysowany panel trzeba będzie wymienić w całości. Kolejną istotną wadą jest fakt, że tworzywo zastosowane do produkcji paneli nie jest odporne na działanie ognia. Warto też pamiętać, że panele z tworzyw sztucznych nie nadają się do wykańczania budynków o skomplikowanej bryle, nie ma bowiem możliwości ich dowolnego przycinania. Trzeba też zachować staranność przy montażu i wziąć pod uwagę, że tworzywa sztuczne mogą się rozszerzać lub kurczyć pod wpływem zmian temperatury.

Piotr Płucienniczak

49 lat, copywriter, który w miarę bezproblemowo przeszedł w życiu niejeden remont. Mimo że wiele prac budowlanych leży poza moim zasięgiem, to lubię zdobywać nową wiedzę z tej pasjonującej dziedziny i dzielić się nią z innymi. Mam nadzieję, że to, o czym piszę, okaże się przydatne i pozwoli pomóc w budowie domu Waszych marzeń, a wszelkie remonty nie będą Wam już straszne.