Większość domów jednorodzinnych budowanych w naszym kraju posiada obszerną piwnicę, która w wielu przypadkach pozostaje niewykorzystana. Stawiamy w niej zazwyczaj tylko piec centralnego ogrzewania, a reszta najczęściej służy do przechowywania przysłowiowych gratów, zbędnych rzeczy, trzymanych tak naprawdę nie wiadomo po co. Czasami jednak zdarzają się sytuacje, takiej jak np. powiększenie rodziny, oznaczające konieczność znalezienia dodatkowej powierzchni mieszkalnej. W takim przypadku nieoceniona okazuje się właśnie ta zagracona piwnica, którą można stosunkowo szybko zaadoptować na mieszkanie.

Adaptacja piwnicy na mieszkanie – kiedy jest to możliwe

W poprzednim akapicie napisałem, że piwnicę można szybko przystosować do zamieszkania, ale nie oznacza to, że jednocześnie prosto, bo zanim ktoś będzie mógł do niej się wprowadzić, czeka nas załatwienie kilku niezbędnych formalności i sporo pracy. Nie każda piwnica nadaje się do adaptacji, musi spełniać pewne warunki, ściśle określone obowiązującymi w naszym kraju przepisami.

Podstawową kwestią jest wysokość piwnicy, która musi wynosić minimum 2,5 m, typowe mniejsze piwnice mające przeważnie 2,2 m wysokości nie nadają się na mieszkanie i można w nich urządzić pomieszczenia gospodarcze czy siłownię. Jeśli ten wymiar minimalnie różni się od przewidzianej normy, powiedzmy o 2 – 3 cm, to możemy pokusić się o np. skucie wierzchniej warstwy podłogi, pogłębienie piwnicy sięgające aż do fundamentów.

Oczywiście takich prac nie można przeprowadzać samodzielnie, konieczna jest wcześniejsza konsultacja z wykwalifikowanym fachowcem, który sprawdzi, czy ich wykonanie jest możliwe. Zweryfikuje również, czy takie przeróbki nie naruszają konstrukcji budynku i nie zagrażają jego stabilności, w wyniku czego może zajść potrzeba dodatkowego wzmocnienia elementów konstrukcyjnych.

Adaptacja piwnicy na mieszkanie – na jakie kwestie zwrócić uwagę

Nienaruszenie elementów konstrukcyjnych domu oraz odpowiednia wysokość piwnicy to nie jedyne kwestie, które trzeba wziąć pod uwagę, zanim zabierzemy się za jej przebudowę na wygodne, przytulne mieszkanie. Raczej trudno będzie nam się obejść bez pomocy specjalisty od tego typu przeróbek, a zalecana przez niego kolejność przeprowadzenia prac obejmuje:

Krok 1 – sprawy formalne

Zazwyczaj adaptacja piwnicy np. na siłownię czy pomieszczenie gospodarcze nie wymaga formalnego zezwolenia i jest to nasza prywatna sprawa. Jednakże, gdy chcemy, aby służyła do celów mieszkalnych, to musimy przede wszystkim wystąpić o pozwolenie na zmianę sposobu użytkowania tego pomieszczenia lub pomieszczeń. Kwestia uzyskania zezwolenia na budowę zależy od zakresu prac, jaki chcemy wykonać.

Jeśli będą one niewielkie i nienaruszające zasadniczych elementów konstrukcyjnych budynku np. stropów i ścian nośnych, to wystarczy tylko zgłoszenie faktu przeprowadzenia prac remontowo – adaptacyjnych. W sytuacji odwrotnej zezwolenie będzie niestety niezbędne, w tym i przy zmianach w istniejącej instalacji gazowej.

Krok 2 – sprawdzenie warunków gruntowo – wodnych i suchości piwnicy

Jest to krok, którego w żadnym przypadku nie wolno nam pominąć, a sprawdzenie warunków gruntowo – wodnych ma na celu skontrolowanie, czy nasz dom nie został postawiony w miejscu, gdzie wody gruntowe mogą sięgać powyżej 1 m, licząc od poziomu piwnicy. W takiej sytuacji piwnica zdecydowanie nie nadaje się do adaptacji na mieszkanie, ponieważ przy okresowych opadach i jednoczesnym wzroście poziomu wód gruntowych może się w niej pojawiać woda.

Wiemy już, że piwnica musi być sucha, jeśli jednak nie zagrażają jej wody gruntowe, a nadal czujemy w niej wilgoć, to trzeba znaleźć tego przyczynę. Wilgotność w pomieszczeniu piwnicznym przystosowywanym do zamieszkania nie powinna przekraczać 5 procent, kiedy zaś jest wyższa, osiągając 12 i więcej procent, to konieczne jest przeprowadzenie osuszania. W tym celu stosuje się dwie podstawowe, sprawdzone metody:

• inwazyjne, takie jak iniekcja termiczna albo iniekcja krystaliczna. W pierwszym przypadku w ścianie wierci się dużo niewielkich otworów, następnie z pomocą dmuchaw o stałej temperaturze i prędkości przepływu tłoczy się w nie gorące powietrze, a potem wtłacza specjalną żywicę. Iniekcja krystaliczna także polega na wierceniu otworów w ścianie, lecz wzdłuż jej długości, 8 – 10 cm nad podłogą i wtłaczaniu w nią cementu portlandzkiego zmieszanego z wodą i aktywatorem krzemionkowym.
• nieinwazyjne, a najczęściej stosuje się osuszanie kondensacyjne skraplające parę wodną unoszącą się w pomieszczeniu, osuszanie absorpcyjne, przy użyciu urządzeń z wkładkami ściągającymi wilgoć np. żelem silikonowym lub krzemionkowym. Stosuje się również połączenie nagrzewania z wentylacją pomieszczenia oraz osuszanie mikrofalowe, przekształcające wilgoć w parę wodną za pomocą fal mikrofalowych.

Oczywiście jednorazowe osuszenie piwnicy zazwyczaj nie wystarcza, aby raz na zawsze usunąć z niej wilgoć, konieczne jest zamontowanie w niej wydajnej wentylacji, chociaż niekoniecznie od razu mechanicznej. W większości przypadków w zupełności wystarczy dbać o czystość przewodów wentylacyjnych, gwarantujących prawidłowy przepływ powietrza w danym pomieszczeniu. Ważna jest także ich właściwa ilość, w przeciwnym razie musimy liczyć się z rozwojem chorobotwórczych grzybów i pleśni.

Krok 3 – montaż właściwej wielkości okien i oświetlenia

Kiedy schodzimy do większości piwnic, to pierwsze co rzuca nam się w oczy, to niski stopień oświetlenia takich pomieszczeń. Człowiek potrzebuje jednak do prawidłowego funkcjonowania dziennego światła i właśnie dlatego powinno się adaptować tylko piwnice posiadające okna, lecz nie zawsze jest to możliwe. Regulują to zresztą obowiązujące w tej kwestii przepisy, jasno stanowiące, że piwnica przeznaczona do celów mieszkalnych musi mieć okna o łącznej powierzchni równej co najmniej 1/8 powierzchni podłogi.

W tym właśnie momencie zaczyna się kolejny problem, co zrobić, jeśli ich nie ma lub są za małe. Niezbędne będzie ich powiększenie do określonej przepisami szerokości minimum 90 cm, co niekiedy wiąże się z poważną ingerencją w konstrukcję budynku, wykonaniem nadproży w ścianach nośnych. Nie możemy także zapomnieć o dodatkowym sztucznym oświetleniu, co będzie prostszym zadaniem i wystarczy tylko montaż lamp ściennych i sufitowych z energooszczędnymi żarówkami LED, pasujących do stylu wystroju wnętrza, jaki chcemy zastosować np. skandynawskiego czy industrialnego.

Krok 4 – ocieplenie ścian i ogrzewanie piwnicy

Kolejną niezwykle ważną sprawą, której nie wolno pominąć, jeśli zależy nam na komfortowych warunkach życia w zaadaptowanej na mieszkanie piwnicy, jest jej ocieplenie i ogrzewanie. Większość ludzi montuje tu zaledwie jeden lub dwa niewielkie grzejniki podłączone do domowego systemu centralnego ogrzewania, co w pewnym sensie jest uzasadnione. W piwnicy zazwyczaj przechowujemy rzeczy, które nie potrzebują wysokiej temperatury np. przetwory, często nie pamiętając, że nieogrzewana piwnica może przyczyniać się do znacznych strat ciepła w całym budynku.

Lekki chłód z pewnością będzie przyjemny w gorące, letnie dni, lecz zimą może dać się we znaki, dlatego musimy odpowiednio ocieplić i ogrzać nasze mieszkanie w piwnicy. Na ścianach należy położyć izolację termiczną oraz izolację przeciwko wilgoci, które można kłaść na dwa sposoby. W domach płytko podpiwniczonych kładziemy izolację na zewnątrz ścian, a domy mające piwnice głęboko pod poziomem gruntu wymagają izolacji ścian od wewnątrz pomieszczenia.

Optymalną temperaturę w chłodniejszych miesiącach pomoże utrzymać wydajny system grzewczy. W piwnicy raczej nie sprawdzi się elektryczne ogrzewanie podłogowe, zwłaszcza gdy musimy liczyć się z ryzykiem podniesienia poziomu wód gruntowych i zalania podłogi. Z racji, że w większości piwnic jest piec CO, wystarczy tylko pociągnąć od niego dodatkowe przewody oraz zamontować grzejniki i już piwnica będzie nadawała się do zamieszkania. Po raz kolejny przypominam o jednoczesnym montażu wydajnej wentylacji, nie chcemy przecież, aby to pomieszczenie zamieniło się w saunę.

Krok 5 – montaż wygodnych schodów

Schodzenie kilka razy dziennie do piwnicy może dostarczyć niezapomnianych wrażeń, ponieważ w większości z nich zamontowano wąskie, trudne do pokonania schody, na których niejednokrotnie łatwo o upadek. Za strome i za wąskie schody zdecydowanie trzeba zlikwidować, montując w ich miejsce wygodniejsze, o niższych stopniach i łagodniejszym kącie nachylenia, warto także pamiętać o ich funkcjonalności.

Urządzenie mieszkania w piwnicy wiąże się z koniecznością wnoszenia i wynoszenia różnych rzeczy, często o dużych gabarytach, a trudno by je było wnosić np. po schodach spiralnych. Schody przeważnie są uwzględnione już w projekcie domu, lecz zawsze można je przebudować i zmodernizować zgodnie ze swoimi potrzebami. Do wyboru jest wiele rodzajów, robionych z różnych materiałów:

• schody z betonu, najczęściej stosowane rozwiązane, wytrzymała konstrukcja odlewana w momencie budowy domu, wykańczana na różne sposoby;
• schody metalowe, kupowane najczęściej w postaci gotowych zestawów do samodzielnego montażu, a ich inną zaletą są niskie koszty, wysoka nośność i odporność na ewentualne uszkodzenia;
• schody drewniane, robione z twardych gatunków drewna, najlepiej z dębu gwarantującego odpowiednią wytrzymałość, wyjątkowo estetyczne i stanowiące prawdziwą ozdobę nowego mieszkania w zaadaptowanej piwnicy.

Krok 6 – urządzenie wnętrza

Ostatni i zdecydowanie najprzyjemniejszy etap, w którym możemy wykazać się swoją intencją i zmysłem estetycznym. Stylów urządzania wnętrz jest mnóstwo, ale do surowych pomieszczeń w podziemiach domu najbardziej będą pasowały style minimalistyczne, takie jak industrialny czy zawsze modny skandynawski. Konieczny będzie także podział piwnicy na mniejsze części, odrębne pokoje, co zrobimy z pomocą płyt gipsowo-kartonowych montowanych na lekkim aluminiowym stelażu

Same ściany pomalujemy ekologiczną, oddychającą farbą, nic nie stoi na przeszkodzie, aby położyć na nich tapetę, pamiętajmy jednak, że w tych nieco ciemnych wnętrzach najlepiej sprawdzą się jasne kolory, rozjaśniające pomieszczenia. W podobnych, jasnych odcieniach warto też utrzymać meble, zasłony w oknach i pozostałe elementy wyposażenia. Następnym krokiem jest urządzenie w piwnicy łazienki i kuchni, doprowadzenie wody i końcówek instalacji kanalizacyjnej, chyba że ustaliliśmy z rodziną, że będziemy mogli korzystać z tych pomieszczeń na wyższych kondygnacjach. O ile bez oddzielnej łazienki jakoś zdołamy się obejść, to jednak musimy wyznaczyć niewielki aneks kuchenny, gdzie przygotujemy kawę czy posiłki. Przyda się, zwłaszcza gdy odwiedzą nas goście, tak samo, jak osobna toaleta, aby nie czuli się skrępowani, chodząc na górę.

Piotr Płucienniczak

49 lat, copywriter, który w miarę bezproblemowo przeszedł w życiu niejeden remont. Mimo że wiele prac budowlanych leży poza moim zasięgiem, to lubię zdobywać nową wiedzę z tej pasjonującej dziedziny i dzielić się nią z innymi. Mam nadzieję, że to, o czym piszę, okaże się przydatne i pozwoli pomóc w budowie domu Waszych marzeń, a wszelkie remonty nie będą Wam już straszne.