Odwiedzając podgórskie tereny naszego kraju, często podziwiamy przykłady małej architektury, wśród których największy zachwyt wzbudzają domy w tzw. stylu góralskim, budowane z grubych, drewnianych bali. W miastach niestety nadal królują budynki stawiane w tradycyjnej technologii murowanej, chociaż ten stan ulega powolnej zmianie i coraz częściej spotykamy także estetyczne domki z drewna. Najczęściej są to tzw. kanadyjki, czyli konstrukcje szkieletowe, ale przecież nic nie stoi na przeszkodzie, aby efektowną chatę z bali postawić w dzielnicy willowej miejscowości, w której mieszkamy.

Dom z bali – zalety i wady

Do postawienia takiego domu, jak zresztą każdego innego, trzeba się odpowiednio przygotować. Pierwsze co będziemy potrzebowali to projekt przyszłego budynku, zgodny ze wszystkimi obowiązującymi przepisami oraz miejscowym planem zagospodarowania terenu. Jeśli uda nam się szybko załatwić niezbędne formalności, będzie można przystąpić do pracy, zaczynając od zgromadzenia wszystkich potrzebnych nam materiałów budowlanych. Takie domy mają wiele zalet, którym z pewnością nie da się zaprzeczyć, a ich mieszkańcy chwalą sobie między innymi:

• wyjątkowo krótki czas budowy, od momentu przygotowania fundamentów do zamieszkania mija nie więcej niż kilka tygodni,
• specyficzny, zdrowy mikroklimat panujący we wnętrzu, sprzyjający zwłaszcza alergikom,
• łatwość ogrzania domu w zimie i przyjemny chłód utrzymujący się w lecie,
• dowolny sposób wykończenia ścian,

Z kolei wśród wad, z którymi również trzeba się liczyć, najczęściej są wymieniane:

• konieczność zatrudnienia wykwalifikowanych i drogich specjalistów, znających tę nieco już zapomnianą technologię,
• niską jakość drewna dostępnego w naszym kraju,
• problemy z dopasowaniem budynku do miejscowego planu zagospodarowania,
• trudności wykonania prac wykończeniowych, wymagających odpowiedniego zabezpieczenia wszystkich instalacji.

Dom z bali – wybór odpowiednich materiałów

Budowa domu z bali wymaga stosowania wysokiej jakości, sezonowanego, wysuszonego drewna i wykorzystuje się różne jego gatunki, począwszy od najbardziej pospolitych, sosny, jodły, modrzewia lub świerku, aż po najtwardszy i najwytrzymalszy dąb. Używa się najczęściej dwa rodzaje bali:

• mokre, o stopniu wilgotności większym niż 19%,
• suche, w których wilgotność nie przekracza 14%,

Zalecane jest używanie suchych, suszonych zazwyczaj komorowo, a proces ten zastąpił stosowane dotychczas wieloletnie sezonowanie. Całość trwa zaledwie kilkanaście dni, przebiega w wysokiej temperaturze i niesie ze sobą wiele korzyści, takich jak:

• wstępna selekcja materiału, odrzucenie bali z pęknięciami i dużą ilością sęków, co mogłoby negatywnie wpływać na wytrzymałość ścian budynku,
• wysuszone drewno umożliwia jego natychmiastowe wykończenie zaraz po zakończeniu budowy, jest też bardziej odporne na działanie pleśni oraz grzybów, nie ulegając tzw. zasinieniu,
• ściany zrobione z dokładnie wysuszonych bali mniej osiadają i nie zmieniają swojego kształtu pod wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych, zwłaszcza wilgoci i zmian temperatury,
• użycie bali mokrych wiąże się z kolei z wieloma późniejszymi problemami i decydując się na nie musimy pamiętać, że tak postawiony budynek należy pozostawić w stanie surowym na co najmniej dwa lata, aby ściany dokładnie przeschły i osiadły w gruncie, a prace wykończeniowe będą polegały również na dokładnym zaimpregnowaniu drewna, co znacznie może podwyższyć ostateczne koszty budowy.

Bale mogą być z litego drewna o zróżnicowanej średnicy od 8 do nawet 30 – 60 cm, lecz coraz częściej używa się też odmian klejonych warstwowo, których największą zaletą jest zwiększona odporność na odkształcanie, dzięki przeciwbieżnemu układowi słojów.

Dom z bali – krok po kroku

Kiedy materiały mamy już kupione i przygotowane, przychodzi czas na rozpoczęcie robót, które warto podzielić sobie na kilka etapów. Znacznie przyspieszy to wykonanie wszystkich prac, a specjaliści od stawiania domów drewnianych zalecają zachowanie następującej kolejności:

1. Fundamenty, którymi w przypadku domów z bali mogą być zarówno klasyczne ławy fundamentowe, jak i podłoga na gruncie, zależnie od potrzeb. Jednak przygotowując fundament, trzeba wykonać go ze szczególną starannością, pamiętając zwłaszcza o dokładnym jego wypoziomowaniu, co ma wpływ na stabilność konstrukcji wszystkich ścian budynku.
2. Ściany. Tutaj potrzebna będzie pomoc prawdziwego fachowca, który zadba o precyzję połączenia poszczególnych elementów, zaczynając ich stawianie na wysokości co najmniej 30 cm od poziomu gruntu. Kolejne bale układa się jeden na drugim w konstrukcji wieńcowej na tzw. zrąb lub zamek, łącząc je w narożnikach za pomocą gwoździ lub drewnianych kołków, tak, jak widzimy to w góralskich chatach.
3. Ocieplenie. Mimo że drewno jest uważane za jeden z najlepszych izolatorów cieplnych, zbudowany z niego dom warto jeszcze dodatkowo zabezpieczyć przed zimnem. Określony przepisami współczynnik przenikalności cieplnej ściany zewnętrznej budynku nie może być mniejszy niż 0,23W na m2 powierzchni, a takie wymagania spełniają jedynie najgrubsze bale o średnicy nawet 50 – 60 cm. Dlatego trzeba pomyśleć o izolacji montowanej najlepiej na wewnętrznej stronie ściany, co z zewnątrz pozwoli zachować jej niepowtarzalny, rustykalny wygląd. Rodzaj ocieplenia zależy od naszych potrzeb, ale najlepiej sprawdza się styropian pokryty płytą gipsowo – kartonową.
4. Prace wykończeniowe. Kiedy cały dom już stoi, pokryty dachem, nadchodzi czas na jego wykończenie, dobranie wszystkich potrzebnych elementów. Montujemy okna i drzwi, oczywiście również drewniane, pamiętając o możliwości osiadania budynku, dlatego stolarkę okienną i drzwiową zakłada się w przygotowanych wcześniej rynnach wypełnionych elastyczną pianką. Drewniany dom wymaga też zupełnie odmiennego podejścia do kwestii poprowadzenia instalacji, zwłaszcza wodnej, kanalizacyjnej, grzewczej i elektrycznej. Niestety, nie da się ich zazwyczaj ukryć pod powierzchnią tynku, dlatego stosuje się różnego rodzaju osłony z tworzyw sztucznych, dopasowane do koloru ściany. Izolowane przewody można też poprowadzić rowkami wyciętymi w belkach, maskując z zewnątrz starannie dopasowanymi, drewnianymi listewkami. Projektując budynek, należy też uwzględnić jego podział wewnętrzny i kiedy chcemy ograniczyć koszty budowy, to ściany wewnętrzne wykonuje się w konstrukcji szkieletowej, pokrytej deskami i wykończonej w dowolny sposób.

Piotr Płucienniczak

49 lat, copywriter, który w miarę bezproblemowo przeszedł w życiu niejeden remont. Mimo że wiele prac budowlanych leży poza moim zasięgiem, to lubię zdobywać nową wiedzę z tej pasjonującej dziedziny i dzielić się nią z innymi. Mam nadzieję, że to, o czym piszę, okaże się przydatne i pozwoli pomóc w budowie domu Waszych marzeń, a wszelkie remonty nie będą Wam już straszne.