Instalacje w domu – jakie są niezbędne i w jaki sposób je zamontować

Dom to nie tylko mury, okna, drzwi czy wyposażenie, jakie do niego wstawiamy i bez którego wręcz nie wyobrażamy sobie życia. Można go porównać do żywego organizmu potrzebującego płynów ustrojowych, koniecznych, aby prawidłowo funkcjonować, a w przypadku domu są to media, prąd, gaz czy woda. Wszystkie instalacje umożliwiające ich doprowadzenie to jego naczynia krwionośne, z tą jednak różnicą, że o ich montaż musi wcześniej zadbać inwestor albo właściciel danego budynku. Media, takie jak energia elektryczna czy woda, są już potrzebne na etapie jego budowy, a ich doprowadzenie wchodzi w skład tzw. uzbrojenia działki. Kiedy dom wreszcie stanie, są z kolei jednym z pierwszych montowanych elementów wyposażenia, a wszystkie niezbędne instalacje prowadzi się jeszcze przed wykończeniem powierzchni ścian i podłóg. Kable instalacji elektrycznej, rury doprowadzające wodę do kranów czy kaloryferów, muszą po prostu być ukryte pod tynkiem lub kafelkami.

Jakie elementy wchodzą w skład instalacji niezbędnych w każdym domu

To, jakie instalacje będziemy potrzebowali w naszym nowym domu i w jaki sposób zostaną one poprowadzone, należy zaplanować jeszcze na etapie projektowania budynku. Sposób doprowadzenia do niego wody, gazu czy prądu w wielu przypadkach jasno i konkretnie określają zapisy umieszczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w wydanej przez urząd decyzji o warunkach zabudowy. Warto się z nimi zapoznać, zanim zdecydujemy się zamieszkać w danej lokalizacji i już wcześniej będziemy wiedzieć, na jakie problemy ewentualnie możemy się natknąć. O montaż elementów poszczególnych instalacji musimy już zadbać na najwcześniejszym etapie budowy, o którym mówimy, że jest to stan surowy, kiedy jeszcze nawet nie myślimy o stawianiu ścian i mamy tylko wylane fundamenty przyszłego domu. Już wtedy trzeba pomyśleć o:

• sposobie odprowadzenia kanalizacji poza budynek, wykonaniu odpowiedniego przepustu w fundamentach i wyprowadzenia rur usuwających wszystkie nieczystości z gospodarstwa domowego;
• doprowadzeniu do budynku wody ze znajdującego się na działce ujęcia albo studni głębinowej;
• podłączeniu kabla doprowadzającego energię elektryczną.

Kolejne elementy będziemy wykonywać wraz z postępem prac budowlanych i jak już wspomnieliśmy, niektóre instalacje wymagają przygotowania dla nich miejsca w ścianach budynku i są to:

• wszystkie przewody prowadzące do wyłączników światła, gniazd wtykowych, każdego sprzęty wymagającego zasilania prądem;
• rury instalacji wodno – kanalizacyjnej, a część z nich prowadzi się także pod podłogą poszczególnych kondygnacji;
• pion kanalizacyjny;
• elementy wchodzące w skład coraz częściej stosowanego i praktycznego ogrzewania podłogowego.

Rodzaje domowych instalacji, na których montaż musimy się przygotować

Wiemy już, z jakich podstawowych elementów składają się wszystkie instalacje niezbędne w każdym budynku, nie tylko mieszkalnym, ale i np. użyteczności publicznej. Żmudnego montażu kabli, rur, czy dziesiątków złączek nie da się uniknąć, dlatego lepiej nie zajmować się tym samemu, lecz zdać się na pomoc fachowców. Hydraulicy oraz elektrycy zrobią to po prostu szybciej i dadzą gwarancję poprawności działania, braku ryzyka wystąpienia nieprzewidzianych i zazwyczaj kłopotliwych awarii. Zanim wprowadzimy się z rodziną do domu naszych marzeń, konieczne będzie kompleksowe wykonanie:

Instalacji elektrycznej

W dzisiejszych czasach trudno jest jednoznacznie określić, które z mediów można uznać za najważniejsze. Niektórzy mówią, że wodę, my jednak na pierwszym miejscu stawiamy energię elektryczną, bez której nie zadziała np. pompa dostarczająca wodę ze wspomnianej studni głębinowej. Planując i projektując wszelkie instalacje elektryczne dla swojego domu, musimy przy tym uwzględnić wiele istotnych czynników, zwłaszcza wszystkie elementy wchodzące w ich skład, a najważniejszymi są:

• właściwie umieszczona tablica elektryczna, stanowiąca serce całej instalacji, kierująca jej poszczególnymi częściami. Trzeba ją umieścić w bezpiecznym miejscu, z dala od osób niepowołanych, zwłaszcza małych dzieci, pamiętając jednocześnie, że musi być do niej dostęp umożliwiający szybkie wyłączenie prądu w przypadku jakiejkolwiek awarii;
• elementy zabezpieczenia instalacji, przede wszystkim przed często występującymi przepięciami prądu mogącymi uszkodzić delikatny sprzęt RTV lub AGD, jaki mamy w domu. Podstawowym zabezpieczeniem są gniazda wtykowe z uziemieniem oraz bezpieczniki znajdujące się w tablicy elektrycznej, nadprądowe i różnoprądowe;
• rodzaj przewodów, czyli kabli doprowadzających prąd, najczęściej płaskich, wielożyłowych, które bezwzględnie należy układać z dala od instalacji wodnej czy okien i prowadzić zawsze pionowo lub poziomo. Muszą biec bezpośrednio od jednego gniazda czy włącznika do drugiego, a ich rozgałęzienia robimy tylko w puszkach instalacyjnych. W pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności, łazience i kuchni, należy prowadzić je w plastikowych osłonach i w miarę możliwości na powierzchni ściany.

Warto również pamiętać o potrzebach użytkowników i zaplanować dla nich odpowiednią ilość gniazd wtykowych umożliwiających swobodne podłączenie wielu urządzeń, bez konieczności używania rozgałęźników. Sprzęt AGD, lodówka albo pralka, musi mieć swoje odrębne obwody zabezpieczone bezpiecznikami, dzięki czemu unikniemy ewentualnego przepięcia i awarii instalacji.

Instalacji wodnej

Jak mówi znane wszystkim powiedzenie, woda to życie, dlatego tak ważna jest instalacja doprowadzająca ją do budynku oraz ta, usuwająca z niego ścieki produkowane w dużych ilościach przez domowników. Może to być nawet 100 – 150 l dziennie na jedną osobę, a obowiązek ich odprowadzania regulują stosowne przepisy, których musimy bezwzględnie przestrzegać pod groźbą wysokich kar i to nie tylko finansowych. Naszym kolejnym obowiązkiem, jest dbanie o czystość środowiska naturalnego i dlatego warto przyłożyć się do właściwego wykonania instalacji wodnej, złożonej z następujących części:

• rur, i to nie byle jakich, lecz zrobionych z materiałów gwarantujących odporność i wytrzymałość przez cały okres eksploatacji. Mamy do wyboru rury z tworzyw sztucznych, przede wszystkim polietylenu (PE) o dużej elastyczności i odporności na każdą temperaturę, nadają się więc zarówno do zimnej, jak i ciepłej wody. Jeśli chcemy użyć plastiku na zewnątrz, to lepiej sprawdzi się polibutylen (PB), znoszący nawet ekstremalne mrozy. Można również użyć tradycyjnych rur miedzianych, znanych i stosowanych w tym celu od starożytności, charakteryzujących się wyższą odpornością mechaniczną niż odpowiedniki z tworzywa. Idealnie nadają się do gorącej wody, a sama miedź, dzięki swoim właściwościom antybakteryjnym, zapewni czystość, usuwając wszystkie groźne mikroorganizmy;
• elementów dodatkowych, spośród których potrzebne będą różnego rodzaju złączki, kształtki umożliwiające poprowadzenie rur dokładnie tam, gdzie chcemy, kolanka czy trójniki oraz wszystko do zapewnienia stuprocentowej szczelności. W sytuacji, gdy źródłem wody jest studnia głębinowa, niezbędna będzie wydajna pompa wodna, bezawaryjnie działająca przy dużym obciążeniu. W budynku przydadzą się z kolei zawory odcinające dopływ w przypadku awarii i chroniące w ten sposób przed zalaniem oraz liczniki mierzące zużycie wody, dzięki którym wiemy, ile mamy za nią zapłacić.

Instalacji kanalizacyjnej

Jeśli chodzi o zastosowane materiały, to są one podobne, jak w przypadku instalacji wodnej i najczęściej używa się wewnątrz budynku rur z tworzyw sztucznych. O wiele trudniejsze jest z kolei połączenie ze sobą poszczególnych części, prawidłowe ukrycie ich w ścianach czy stropach i uszczelnienie tak, aby nie wydostawały się żadne nieprzyjemne zapachy. Nie zawsze również istnieje możliwość podłączenia budynku do zbiorczej sieci kanalizacyjnej i konieczne staje się przechowanie ścieków w odpowiednio pojemnym zbiorniku aż do momentu ich wypompowania. Używa się różnych typów zbiorników, robionych np. z lekkich tworzyw sztucznych, ale jeśli zależy nam na bezpieczeństwie, to najlepszym rozwiązaniem niezmiennie pozostają solidne szamba betonowe. Tylko one zniosą bez uszczerbków każde warunki użytkowania, zawsze zachowując stuprocentową szczelność, bez ryzyka wycieku niebezpiecznej zawartości i skażenia nią środowiska naturalnego. Jeśli jednak chcemy mieć w domu wydajną, szczelną i bezawaryjną instalację kanalizacyjną, musimy także pamiętać o prawidłowym wykonaniu:

• wyprowadzenia rur kanalizacyjnych z budynku do zbiorczej sieci lub wkopanego na posesji szamba, nazywanych poziomami kanalizacyjnymi. Rury muszą zostać poprowadzone pod odpowiednim kątem ułatwiającym niczym niezakłócony odpływ, a na zewnątrz budynku muszą biec na odpowiedniej głębokości pod ziemią, co zabezpiecza je przed uszkodzeniem. Również szambo powinno być zlokalizowane w określonych przepisami odległościach od budynku, sąsiedniej posesji, drogi i ujęcia wody pitnej;
• pionów kanalizacyjnych, niezbędnych przy instalacji grawitacyjnej, które prowadzi się przez całą wysokość budynku i złożonych z rur o dużej średnicy, zazwyczaj 100 mm. Pion powinien również wystawać ponad dach, dzięki czemu możliwa jest jego wentylacja, a w domu nie będziemy czuć żadnych przykrych zapachów;
• podejść kanalizacyjnych, czyli podłączenia do pionu wszystkich urządzeń sanitarnych znajdujących się w domu, wanny, kabiny prysznicowej, czy umywalek. Tutaj także należy zadbać o ich szczelność, nikt przecież nie chce usuwać skutków niestarannego wykonania takiej pracy, a w przypadku wycieku nieczystości może to być nie tylko pracochłonne, ale i bardzo kosztowne.

Instalacji gazowej

Trzecią, tak samo ważną instalacją, jaka powinna, chociaż nie musi, znaleźć się w każdym domu, jest ta, doprowadzająca do niego gaz. Celowo napisaliśmy, że nie musi, bo nie wszędzie jest możliwe wykonanie odpowiedniego przyłącza gazowego, a wiele osób rezygnuje z niego na rzecz energii elektrycznej. Jednakże często jest to najtańsze rozwiązanie umożliwiające zarówno ogrzanie budynku, jak i gotowanie, dlatego opiszemy je trochę dokładniej. Typowa domowa instalacja tego typu jest zasilana gazem ziemnym, przy prawidłowej eksploatacji całkowicie bezpieczna, ale pod warunkiem, że jej montaż zostanie przeprowadzony przez fachowców mających do tego stosowne uprawnienia. Konieczne będzie również spełnienie pewnych formalności polegających na złożeniu wniosku u wybranego dostawcy gazu, do którego należy dołączyć:

• deklarację określającą ile gazu zamierzamy zużywać w ciągu miesiąca, a dla przeciętnego domu jednorodzinnego jest to najczęściej do 10 m3;
• dokumenty potwierdzające prawo własności budynku lub zezwolenie na jego użytkowanie;
• plan z dokładnie zaznaczonym umiejscowieniem szafki gazowej oraz ewentualnej kotłowni, jeśli dom zamierzamy ogrzewać z pomocą kotła gazowego.

Dopiero po rozpatrzeniu wniosku, na co dostawca ma nawet 30 dni, można przystąpić do montażu poszczególnych części składających się na instalację gazową. Najważniejsze spośród nich to ponownie rury, lecz tym razem przystosowane do przesyłu gazu ziemnego i stosuje się przede wszystkim dwa ich rodzaje, stalowe bezszwowe i miedziane. Te pierwsze są bardziej uniwersalne, można je użyć zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku, a miedziane tylko w środku. Ich zaletą jest z kolei prostszy montaż, a poszczególne odcinki rur łączy się poprzez ich zlutowanie. Do poprawnego wykonania instalacji potrzebne będą również łączki, kształtki zmieniające kierunek prowadzenia przewodów gazowych, zawory bezpieczeństwa odcinające dopływ gazu w przypadku ich pęknięcia oraz gazomierze mierzące zużycie gazu.

Instalacji grzewczej

To ostatnia instalacja decydująca o komforcie życia w miesiącach jesiennych i zimowych, zabezpieczająca dom i domowników przed chłodem. Powiedzmy sobie szczerze, że bez porządnego ogrzewania nie jesteśmy w stanie się obyć, a jej brak to również najprostsza droga do stopniowego niszczenia tego, co z takim wysiłkiem zbudowaliśmy. O ile mieszkamy w mieście, w bloku, to nie musimy się tym zajmować, bo wprowadzając się, mamy już gotową całą instalację podłączoną zazwyczaj do elektrociepłowni. Zupełnie inna sytuacja jest, gdy wykańczamy dom jednorodzinny, do którego dopiero musimy znaleźć wydajny, lecz jednocześnie energooszczędny system grzewczy, a dobrym i często stosowanym rozwiązaniem są np. pompy ciepła. Jest to jednak wciąż jeszcze nowość i dlatego mamy do wyboru wiele innych typów kotłów centralnego ogrzewania, różniących się od siebie przede wszystkim rodzajem paliwa, jakie będzie w nich spalane i dom możemy ogrzewać:

• gazem ziemnym lub płynnym pozwalającym na zastosowanie trzech typów kotłów CO. Pierwszy to model wyposażony w tradycyjną komorę spalania, jednocześnie najdroższy w użytkowaniu. Drugi to nowoczesny kocioł kondensacyjny, z zamkniętą komorą, dający wyraźne oszczędności zużycia gazu, a trzeci to najbardziej energooszczędny kocioł pulsacyjny, w którym nie znajdziemy klasycznych palników. Jest praktycznie bezobsługowy, automatycznie sterowany i pozwalający indywidualnie ustawiać temperaturę w każdym pomieszczeniu;
• olejem opałowym, a kotły nim zasilane zyskują coraz większą popularność wśród właścicieli domów. Jest to wysokoenergetyczne paliwo, pozwalające skutecznie ogrzać budynek niewielką jego ilością, ma jednak pewne istotne wady, z którymi trzeba się liczyć. Z racji, że stwarza ryzyko wybuchu, musi być przechowywane w specjalnym zbiorniku z daleka od budynków mieszkalnych, do tego dochodzą jeszcze stosunkowo wysokie koszty zakupu i montażu niezbędnej instalacji doprowadzającej olej do kotła opałowego;
• węglem albo drewnem, co stanowczo odradzamy, paliwa te stanowią bowiem najpoważniejsze zagrożenie dla środowiska naturalnego, a w wyniku ich spalania do atmosfery trafiają olbrzymie ilości trującego dwutlenku węgla oraz innych szkodliwych substancji. Obecnie w całym kraju wdrażany jest program wymiany pieców opalanych węglem i drewnem na ich bardziej ekologiczne gazowe odpowiedniki;
• prądem elektrycznym, czego również nie polecamy, patrząc na rosnące ceny energii elektrycznej, co w przypadku domu o dużej powierzchni kilkuset metrów kwadratowych może skutkować naprawdę dużymi rachunkami.