W jednym z poprzednich wpisów przedstawiliśmy, w jaki sposób można urządzić przydomowy ogród i co powinno się w nim znaleźć. Istotny jest nie tylko wygodny taras, starannie wypielęgnowany trawnik, inne ozdobne rośliny, drzewka i krzewy owocowe czy grządki z warzywami. Warto pomyśleć także o elementach tzw. małej architektury, nie tylko stanowiących prawdziwą ozdobę ogrodu, podnoszących jednocześnie komfort korzystania z niego i naszego wypoczynku.

Czym jest mała architektura i co do niej zaliczamy?

Odpowiedź na to bardzo często zadawane pytanie jest niezwykle ważna, stanowi bowiem podstawę do dalszych rozważań, w jaki sposób urządzić i uatrakcyjnić swój ogród. Definicję małej architektury przejrzyście określają obowiązujące w naszym kraju przepisy prawa budowlanego. Według nich należą do niej wszystkie niewielkie obiekty stawiane w celu zagospodarowania danego terenu i zaliczamy do nich:

• małą architekturę ogrodową, której rodzaje i zastosowanie przedstawimy dokładniej w dalszej części tekstu,
• obiekty architektoniczne, jakie widzimy na ulicach naszych miast, wiaty przystankowe, słupy ogłoszeniowe, ławki w parkach, stojaki na rowery, kosze na śmieci, wyposażenie placów zabaw dla dzieci, a nawet znaki komunikacyjne;
• małe obiekty architektoniczne związane z kultem religijnym, takie jak przydrożne kapliczki, figury świętych czy krzyże.

Czy postawienie obiektu małej architektury wymaga pozwolenia na budowę?

Wiemy już, jakie obiekty spełniają definicję małej architektury, czas zatem dowiedzieć się, czy na ich postawienie jest wymagane uzyskanie urzędowego pozwolenia. Prawo budowlane, a konkretnie art. 29 ust. 1 pkt. 22 Prawa budowlanego, mówi jasno, że możemy je postawić bez pozwolenia na budowę.

Właścicieli prywatnych posesji ucieszy z kolei informacja, że budując na swojej działce wiele elementów małej architektury ogrodowej, nawet nie muszą zgłaszać tego faktu do stosownemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej. Wyjątek stanowią tu popularne altany ogrodowe, których powierzchnia jest większa niż 25 m2, lecz nie przekracza 35 m2 i wtedy należy złożyć zawiadomienie o ich budowie.

Wypełniamy w tym celu odpowiedni wniosek, w którym muszą się znaleźć następujące dane:

• imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i numer telefonu wnioskodawcy;
• dane Urzędu, w którym składamy wniosek, Miasta, Gminy lub Starostwa Powiatowego;
• informacje o budowanej altanie i adres działki, na której ma stanąć;
• dokładną datę rozpoczęcia budowy.

Do składanego druku zgłoszenia należy również dołączyć kilka niezbędnych dokumentów:

• akt własności działki lub dokument potwierdzający prawo do jej użytkowania i dysponowania do celów budowlanych;
• projekt przyszłej altany;
• plan działki z zaznaczoną lokalizacją stawianego obiektu.

Oczywiście warto wziąć pod uwagę, czy nasza np. nasza nowa altana nie będzie zakłócać życia sąsiadom, rzucając cień na ich ogród.

Jakie obiekty małej architektury ogrodowej można postawić na swojej działce?

Budowa domu jednorodzinnego w dowolnej technologii, murowanej czy szkieletowej drewnianej, wiąże się nie tylko z odpowiednim wykończeniem jego konstrukcji, wstawieniem stolarki okiennej i drzwiowej oraz urządzeniem wnętrz np. w tradycyjnym stylu rustykalnym. Jeśli tylko posiadamy odpowiedniej wielkości działkę, to będziemy musieli się również zająć urządzeniem ogrodu, miejsca wypoczynku po ciężkim dniu pracy i zabaw dla dzieci.

W ogrodzie, w sezonie letnim, przyjmujemy również odwiedzających nas gości, co umożliwiają właśnie postawione w nim obiekty małej architektury. Jest ich naprawdę sporo, wszystkich oczywiście nie da się zastosować, dlatego ich wybór powinien wynikać z faktycznych potrzeb, tego, co może nam się przydać i będziemy wykorzystywać na co dzień. Warto zainteresować się przede wszystkim takimi obiektami jak:

Altana ogrodowa

Chyba najbardziej znany i oczywisty przykład tego rodzaju drobnej architektury, bez której coraz częściej nie wyobrażamy sobie ogrodu. Wiemy już, że w ogrodzie bez zbędnych formalności postawimy tylko tę o powierzchni mniejszej niż 35 m2. Altanę definiujemy jako niewielki budynek, przeważnie o konstrukcji drewnianej, pełniący funkcję rekreacyjno-wypoczynkową, chroniący przed słońcem i deszczem. Istnieją dwa podstawowe kryteria podziału altan ogrodowych:

• ze względu na rodzaj konstrukcji i wyróżniamy tu otwarte i zamknięte;
• ze względu na usytuowanie altany i w tym przypadku dzielimy jej na wolnostojące i przydomowe.

Bryła altany może mieć różny kształt, najczęściej budujemy je na planie kwadratu albo prostokąta, które najłatwiej jest zlokalizować w ogrodzie. Nie można nic zarzucić ich funkcjonalności, proste ściany sprawiają, że równie łatwo zagospodarujemy ich wnętrze. Ściany mogą być pełne albo ażurowe, w przydomowych altanach częściej spotykamy te drugie, szczelny pozostaje tylko dach, a do wnętrza dociera powietrze przyjemnie chłodzące w letnie, upalne dni.

W kwestii materiałów, który użyjemy do budowy, także mamy pełną swobodę wyboru, możemy do tego użyć drewna, cegieł, pustaków, a nawet metalu. Najpraktyczniejsze i jednocześnie najlepiej wyglądające jest drewno, którego nie powinno się malować kryjącą farbą, wystarczy tylko pokryć je bezbarwnym lakierem, aby wydobyć naturalne piękno układu słojów. Jeśli chodzi o pokrycie dachu, to najlepiej sprawdza się tradycyjna ceramiczna dachówka, blachodachówka albo gonty bitumiczne. Nie musimy od razu budować altany od podstaw, wiele ciekawych modeli kupimy w sklepach lub marketach budowlanych, w postaci gotowych zestawów przeznaczonych do samodzielnego montażu.

Ławka ogrodowa

Trudno wyobrazić sobie jakikolwiek ogród bez miejsca, w którym dorośli mogą usiąść i odpocząć po pracy w ogrodzie, a dzieci po wielu godzinach beztroskiej zabawy. Oczywiście można w tym celu wykorzystać przydomowy taras, nieodłączny element wyposażenia każdego domu jednorodzinnego. Co jednak mamy zrobić w sytuacji, kiedy posiadamy rozległy ogród i po prostu nie chce się nam za każdym razem iść na taras, aby chwilę posiedzieć.

Właśnie dlatego w ogrodzie powinien znaleźć się następny, niezwykle przydatny element zaliczany do małej architektury, jakim jest ławka ogrodowa. Ustawia się je w kilku miejscach posesji, tak, aby zawsze był do nich łatwy dostęp, a najlepiej wyglądają w zacienionych, zacisznych miejscach, z których możemy podziwiać swój ogród. Dla jeszcze większej wygody na ławce układamy miękkie poduszki mające zdejmowane, łatwe do prania pokrowce.

Ławki ogrodowe robi się z różnych materiałów, a najlepiej sprawdza się połączenie metalowej ramy, często efektownie zdobionej, z drewniany siedziskiem i oparciem. Odpowiednie zabezpieczenie metalu przed korozją oraz impregnacja drewna chroni je przed wilgocią i innymi niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi, chociaż po sezonie lepiej schować ławki w piwnicy, budynku gospodarczym czy w altanie. Jeśli chcemy zaoszczędzić kosztów zakupu, to możemy zdecydować się na praktyczne ławeczki z odpornego tworzywa sztucznego, powszechnie dostępne w sklepach z artykułami ogrodowymi.

Wyposażenie placu zabaw dla dzieci

Skoro mamy dzieci, to musimy zapewnić im odpowiednie miejsce do zabawy w ogrodzie, wyposażając je w kilka kolejnych obiektów małej architektury przeznaczonych właśnie dla nich. Aby mogły aktywnie wypoczywać na świeżym powietrzu, zadbajmy aby miały:

• piaskownicę, którą bez trudu wykonamy samodzielnie, ograniczając wydzielony kawałek terenu za pomocą ścianek zrobionych z drewnianych zaimpregnowanych desek i wypełniając wnętrze drobnym, czystym dokładnie przesianym piaskiem. Jeśli nie mamy zdolności do majsterkowania, to kupmy po prostu gotową piaskownicę, także drewnianą lub plastikową i ustawmy ją w wyznaczonym miejscu, a po sezonie wystarczy usunąć z niej piasek, złożyć i przechować przez zimę;
• huśtawkę, gwarantującą długie godziny zabawy i tutaj ponownie możemy wykonać ją własnoręcznie, albo skorzystać z gotowych modeli. To drugie rozwiązanie wydaje nam się lepsze, a do wyboru mamy zarówno typowe niewielkie huśtawki dla dzieci, jak i większe modele do wypoczynku dla dorosłych. Robione są z drewna, niezmiernie najbardziej stylowego i stanowiącego ozdobę ogrodu, albo z metalu, samego lub łączonego z drewnem, wytrzymalsze, niewymagające aż tylu zabiegów konserwacyjnych. Dostępne są także huśtawki plastikowe, lecz przeznaczone są zazwyczaj dla najmłodszych dzieci;
• zjeżdżalnie, następny obiekt małej architektury ogrodowej, który kupimy gotowy, w różnych rozmiarach, dopasowanych do wzrostu i wagi dzieci oraz miejsca, jakie możemy na nie przeznaczyć. Produkowane obecnie zjeżdżalnie to praktyczne, modułowe konstrukcje do samodzielnego montażu, charakteryzujące się bogatą kolorystyką, wręcz bajkowym wykończeniem i zabezpieczeniami minimalizującymi ryzyko wypadku, co potwierdzają atesty i certyfikaty wymagane przepisami obowiązującymi w naszym kraju. Najczęściej robi się je z tworzyw sztucznych, odpornych na uszkodzenia i promieniowanie UV, albo tradycyjnie z połączenia elementów metalowych i drewnianych.

Elementy pozwalające utrzymać porządek w ogrodzie

Każda pani lub pan domu chce, aby ich ogród wzbudzał podziw otoczenia, dlatego dbają o zachowanie w nim należytego porządku, co dotyczy oczywiście nie tylko usuwania śmieci, zamiatania alejek, pielenia grządek czy regularnego koszenia trawnika. Ogród warto podzielić na kilka odrębnych stref, do wypoczynku, warzywną i gospodarczą, wykorzystując w tym celu elementy małej architektury takie jak:

• pergola, ażurowa konstrukcja, którą można rozdzielić poszczególne sekcje ogrodu czy obudować taras, przeznaczona zazwyczaj dla roślin pnących np. róż czy dzikiego wina. Doskonale nadaje się też na ścianki altany, wyróżniamy kilka jej rodzajów, najprostsze pionowe, dwuskrzydłowe przypominające parawan, tunelowe w kształcie łuku, a robi się je z drewna, prefabrykowanych elementów stalowych lub lekkiego, ale wytrzymałego aluminium;
• kratownice, najczęściej drewniane lub plastikowe, proste konstrukcje wykorzystywane do podpierania rosnących roślin, także w różnych rozmiarach, które można użyć również jako płotu;
• trejaże, konstrukcją zbliżone nieco do pergoli, mające postać prostych ażurowych ścianek, nazywanych także drabinkami, a co ciekawe, można je wykorzystać do skonstruowania pergoli. Pełnią przeważnie funkcję czysto dekoracyjną, podtrzymującą pnące się po nich rośliny ozdobne, są robione z drewna albo metalu, często w bardzo wyszukanej formie, dające cień i poczucie prywatności.

Oczko wodne i fontanna

Dwa ostatnie, niezwykle popularne elementy małej architektury ogrodowej, nie tylko ozdobne, ale i pełniące ważną funkcję praktyczną, dające uczucie chłodu w upalny dzień. Oczko wodne powinno mieć nieregularny, zbliżony do naturalnego kształt, a do jego budowy można użyć gotowych prefabrykatów, plastikowego zbiornika. Najczęściej jednak wykłada się przygotowany wykop specjalną folią, brzegi okłada kamieniami i obsadza ozdobnymi krzewami. Wewnątrz stawia doniczki z roślinami wodnymi, następnie wlewa wodę i gotowe.

Niewielką fontannę najlepiej jest zamontować właśnie pośrodku przygotowanego oczka wodnego, składamy ją z gotowych elementów, jakie kupimy w sklepie z artykułami ogrodowymi, a najważniejsza jest wydajna pompa i filtr oczyszczający wodę. Siedzenie obok fontanny rozsiewającej delikatną mgiełkę wodną na pewno przyniesie ochłodzenie nawet w najgorętszy dzień lata.

Piotr Płucienniczak

49 lat, copywriter, który w miarę bezproblemowo przeszedł w życiu niejeden remont. Mimo że wiele prac budowlanych leży poza moim zasięgiem, to lubię zdobywać nową wiedzę z tej pasjonującej dziedziny i dzielić się nią z innymi. Mam nadzieję, że to, o czym piszę, okaże się przydatne i pozwoli pomóc w budowie domu Waszych marzeń, a wszelkie remonty nie będą Wam już straszne.