Kiedy słyszymy słowo styropian, to kojarzy się nam ono zazwyczaj z materiałem wykorzystywanym do różnego rodzaju izolacji termicznych, ścian, stropów, dachu czy drzwi zewnętrznych. Jednak wbrew ogólnie przyjętym opiniom, ma on również wiele innych praktycznych zastosowań, służąc między innymi do produkcji bloczków styropianowych, nazywanych inaczej pustakami styropianowymi, z których stawia się konstrukcję ścian przyszłego budynku. Można więc śmiało powiedzieć, że powstaje w ten sposób dom ze styropianu, z użyciem nowoczesnej technologii zyskującej sobie coraz większą popularność, także w naszym kraju.

Dom ze styropianu – dlaczego warto zdecydować się na jego budowę

Technologia ta pojawiła się na zachodzie Europy już w latach sześćdziesiątych, ale jak wszystkie inne nowości była początkowo traktowana dosyć nieufnie, właśnie ze względu na właściwości fizyczne samego styropianu. Jego odporność, zwłaszcza na uszkodzenia mechaniczne, stawiała i nadal niestety stawia wiele do życzenia i tak naprawdę nikt nawet nie wyobrażał sobie, że można z jego pomocą postawić ściany wielopiętrowego budynku mieszkalnego. Jednak obecnie możemy zaobserwować wręcz prawdziwy boom na domy ze styropianu, niezwykle proste w budowie i tańsze niż te, stawiane w innych, bardziej tradycyjnych technologiach. Naprawdę warto się na taki zdecydować, ma bowiem wiele cennych zalet optujących właśnie za takim wyborem.

Zalety domów ze styropianu podkreślane przez specjalistów:

• prostota budowy, z którą nie mogą równać się żadne inne powszechnie używane metody, a stawiane nie tylko ścian, lecz i stropów z bloków styropianowych można porównać do układania klocków, wyjątkowo prostych do połączenia, bo zazwyczaj łączonych na tzw. pióro i wpust. Minimalizuje to możliwość popełnienia błędów, z kolei niska masa bloczków ułatwia ich transport oraz późniejsze przenoszenie na placu budowy, a do ich obróbki i dopasowywania do siebie nie potrzeba żadnych specjalistycznych narzędzi;
• krótki czas trwania budowy, a od momentu rozpoczęcia pracy przy wykopach pod przyszłe fundamenty do postawienia ścian w stanie surowym, mija zazwyczaj nie więcej niż kilka tygodni. Dla porównania budowa ścian zewnętrznych w klasycznej technologii murowanej, z cegieł lub pustaków ceramicznych, może zająć nawet kilka miesięcy i rzadko kiedy udaje się ją zakończyć w ciągu jednego sezonu budowlanego;
• oszczędność nie tylko samych materiałów budowlanych, lecz również kosztów wynajęcia ekipy fachowców, znających się na tradycyjnym murowaniu ścian. Dom ze styropianu można śmiało budować metodą gospodarczą, a przy nabraniu pewnej wprawy i doświadczenia większość związanych z tym prac uda nam się wykonać samodzielnie;
• energooszczędność, wynikająca między innymi ze wspomnianych doskonałych właściwości izolacyjnych styropianu. Dom z tego materiału będzie nie tylko ciepły, ale i wyjątkowo łatwy do ogrzania, a sama konstrukcja jego ścian, dachu czy stropów zapobiegnie niepotrzebnej utracie ciepła i pozwoli zaoszczędzić na rachunkach za ogrzewanie w okresie jesienno-zimowym, które mogą zmniejszyć się nawet o ponad 30 procent. Taki budynek spełnia więc wszystkie, najwyższe normy energooszczędności i wymagania ekologii, co do obniżenia emisji niebezpiecznych substancji do otoczenia, zwłaszcza szczególnie szkodliwego CO2;
• możliwość praktycznie dowolnego dostosowania niemal każdego gotowego projektu budynku do swoich potrzeb. Nie da się ukryć, że najczęściej korzystamy właśnie z takich projektów, wybierając je po prostu z dostępnego katalogu, o wiele rzadziej zamawiając indywidualne ich sporządzenie w biurze architektonicznym, co jest o wiele droższym rozwiązaniem. Dzięki prostej obróbce bloczków i kształtek styropianowych można je bez większych problemów dopasować do wymiarów poszczególnych ścian ujętych w projekcie i zazwyczaj nie ma znaczenia, że był on zazwyczaj sporządzany pod kątem zastosowania zupełnie innych materiałów budowlanych. Styropian, jak widać, jest materiałem uniwersalnym i doskonale nadaje się do postawienia niemal każdego rodzaju budynku, parterowego, piętrowego czy podpiwniczonego, a mniejsza grubość ścian zewnętrznych pozwala uzyskać powierzchnię wnętrza większą niż założona w wybranym projekcie. Dzięki łatwości obróbki mogą też mieć one niemal dowolny kształt, nie tylko prosty, ale i w postaci efektownych łuków czy zaokrągleń, nie tylko poszczególnych elementów wykończeniowych, lecz praktycznie całej budowanej ściany;
• niskie koszty, zarówno zakupu materiału, jak i wszystkich prac, jakie trzeba będzie wykonać. Szacunkowo koszty postawienia domu ze styropianu są nawet o 10 – 15 procent niższe niż budynku budowanego z wykorzystaniem tradycyjnych technologii, jednak najwięcej zaoszczędzimy na późniejszych kosztach jego eksploatacji. Są to przede wszystkim wspomniane koszty ogrzewania, a oszczędności te mogą być jeszcze większe, kiedy zastosujemy także inne elementy spełniające normy energooszczędności np. najwyższej jakości stolarkę okienną, a sama właściwie dobrana konstrukcja domu pozwoli uniknąć tworzenia się w nim mostków termicznych;
• stosunkowo wysoka trwałość, a według badań przeprowadzonych przez czołowych producentów kształtek styropianowych tak wykonane ściany mogą przetrwać 60 – 100 lat bez uszkodzeń i związanej z tym koniecznością przeprowadzania większych remontów. Najnowsze wyniki zwiększają ten okres nawet do około 150 lat, trwałość jest więc porównywalna z budynkami stawianymi w tradycyjnej technologii murowanej.

Dom ze styropianu – wady, z którymi musimy się liczyć zanim podejmiemy decyzję o budowie

Jak widać na powyższych przykładach, budowa domu z pustaków styropianowych jest naprawdę opłacalna i dająca duże oszczędności, pieniędzy oraz czasu. Jenak tak jak każda inna technologia ma też swoje wady, z którymi warto zapoznać się, zanim rozpoczniemy prace.

Wady, o których warto wiedzieć przed rozpoczęciem prac:

• konieczność dokładnego przygotowania fundamentów pod przyszły budynek, przede wszystkim ich starannego wypoziomowania. Budując dom z użyciem cegieł czy pustaków ceramicznych, mamy możliwość wyrównywania ewentualnych błędów w wypoziomowaniu za pomocą fug, których jednak nie ma w ściśle ze sobą połączonych blokach styropianowych;
• ograniczenie liczby kondygnacji stawianego budynku. Niestety, wytrzymałość styropianu na uszkodzenia natury mechanicznej sprawia, że możemy zbudować dom składający się maksymalnie z 3 – 4 pięter, chociaż specjaliści w dziedzinie wykorzystania styropianu w budownictwie jednorodzinnym nie zalecają przekraczania 2 – 3 kondygnacji;
• konieczność zamontowania w budynku wydajnego systemu wentylacji lub klimatyzacji zapobiegającego osadzaniu się wilgoci w pomieszczeniach. Wynika to z właściwości izolacyjnych samego styropianu, o niskim współczynniku przepuszczalności pary wodnej, co sprawia, że zrobione z niego ściany, w przeciwieństwie do tych z materiałów ceramicznych, po prostu nie „oddychają”. Wentylacja, najlepiej mechaniczna, a nie grawitacyjna, musi znajdować się w każdym pomieszczeniu, przede wszystkim w tych o podwyższonej wilgotności, czyli w łazience i w kuchni. Zaniedbując to, ryzykujemy, że rozwiną się w nich niebezpieczne dla zdrowia pleśnie lub grzyby, szczególnie uciążliwe dla alergików;
• problemy we wnętrzu domu z mocowaniem na ścianach elementów wyposażenie o większej masie, co wymaga zastosowania odpowiednich kołków rozporowych do wkręcenia śruby, które muszą być dłuższe i grubsze niż te, stosowane zazwyczaj;
• konieczność szybkiego wykończenia powierzchni zewnętrznej ściany ze styropianu, który jest niestety niezwykle podatny na niekorzystny wpływ promieniowania słonecznego, powodującego jego szybkie żółknięcie, a przy długiej ekspozycji nawet stopniowe kruszenie się. Należy ją również odizolować od takich materiałów jak masa bitumiczna, służącą np. do pokrycia powierzchni dachu i mogącą powodować rozpuszczanie wrażliwego na nią styropianu.

Dom ze styropianu – jakie materiały będą potrzebne do jego budowy

Wiemy już, jakie ma zalety i z jakimi wadami domu styropianowego musimy się liczyć, nadszedł więc czas, abyśmy zapoznali się z materiałami stosowanymi do jego budowy. Najważniejszym używanym materiałem są oczywiście różnego rodzaju pustaki styropianowe, czyli specjalne kształtki wykonane ze styropianu o właściwie dobranym, zazwyczaj najwyższym, stopniu twardości, puste w środku. Styropian musi być odporny nie tylko na uszkodzenia mechaniczne, ale i na działanie niskiej oraz wysokiej temperatury, oraz agresywnych substancji chemicznych, z którymi może się zetknąć w trakcie wieloletniej eksploatacji. Sam w sobie jest na szczęście odporny na wilgoć oraz w pewnym stopniu niepalny, więc raczej nie grozi nam zalanie i pożar ścian budowanego domu. Możemy też liczyć na wysoki stopień izolacyjności cieplnej pustaków, zwiększany czasami jeszcze bardziej dzięki dodaniu do styropianu grafitu. Jak już wspomnieliśmy, poszczególne elementy łączy się ze sobą jak klocki, a do budowy będzie nam potrzebne kilka rodzajów bloczków styropianowych:

• służące do stawiania konstrukcji ścian, czyli tzw. elementy ścienne, otwarte lub zamknięte, mające zazwyczaj około 1 m długości, złożone z dwóch ścianek grubości 5 – 10 cm, pomiędzy którymi zmieści się warstwa betonu;
• elementy styropianowe stanowiące narożniki, nadproża czy elementy konstrukcji dachu;
• bloczki styropianowe szalunkowe, łączone ze sobą za pomocą metalowych klamer, służące do wykonania szalunku tzw. metodą szalunku traconego;
• samonośne bloczki styropianowe, także wykorzystywane do stawiania ścian zewnętrznych, usztywniane następne siatką z włókna szklanego.

Zanim rozpoczniemy budowę, warto również pamiętać, że bloczków styropianowych nie używa się zazwyczaj do postawienia ścian wewnętrznych działowych. Lepiej sprawdzą się tu tradycyjne materiały ceramiczne, pustaki lub cegły, mające wyższy współczynnik izolacji akustycznej i lepiej chroniące przed hałasem poszczególne pomieszczenia. Można oczywiście zdecydować się też na ścianki działowe postawione z płyty gipsowo-kartonowej opartej na metalowym stelażu, jednak ich trwałość i odporność na uszkodzenia na pewno będzie dużo niższa.

Pustaki styropianowe doskonale nadają się także do wykonania fundamentów, jednakże nadal częściej są używane tradycyjne bloczki betonowe, łatwiejsze do wypoziomowania i nadające budynkowi większą stabilność. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby ze styropianu zrobić również ściany piwnic, lecz w tym przypadku trzeba z kolei pamiętać o ich starannej izolacji zewnętrznej. Stanowi ona skuteczną ochronę przed wpływem wód gruntowych, których agresywne działanie nie tylko może doprowadzić do uszkodzenia danej ściany, ale i zagrozić w ten sposób stabilności całego budynku.

Dom ze styropianu – najczęściej stosowana technologia budowy metodą szalunku traconego

Wydawać by się mogło, że tego typu dom buduje się tylko ze styropianu, jednak do jego postawienia będzie jeszcze potrzebna wysokiej jakości mieszanka betonowa spajająca ze sobą poszczególne elementy konstrukcji. Na rodzaj betonu warto zwrócić szczególną uwagę, zbyt niska jego klasa charakteryzuje się za słabą wytrzymałością oraz odpornością na działanie czynników atmosferycznych, dlatego do budowy domów ze styropianu używa się mieszanek klasy co najmniej C12 lub C15. Na postawienie ścian nie zużyjemy jej aż tak dużo, jak przy innych, klasycznych technologiach, szacunkowo tylko około 1,5 m3 na każde 10 m2 kwadratowych stawianej ściany. Sama technologia budowy, z punktu widzenia postronnego obserwatora, wygląda bardzo prosto, przypominając nieco układanie dziecinnych klocków. Jednak jest to tylko pozorne, bo w rzeczywistości postawienie ścian z bloczków styropianowych, to dosyć skomplikowany proces, wymagający zachowania należytej dokładności wykonania wszystkich związanych z tym prac.

Powszechnie stosowana metoda nosi nazwę szalunku traconego i mimo stale rosnącej popularności nadal wzbudza spore kontrowersje, naszym zdaniem całkowicie nieuzasadnione nawet mimo jej niewielkich wad. Pierwszy krok polega na układaniu warstwami i łączeniu ze sobą bloków styropianu tworzących poszczególne części domu. Układa się je na dokładnie wypoziomowanej ławie fundamentowej, z wykorzystaniem dwóch najczęściej stosowanych sposobów tworzenia takiego styropianowego szalunku:

• ułożenie maksymalne 3 – 4 warstw betonowych kształtek i ręczne zalanie ich przygotowaną mieszanką betonową, a czynności te powtarza się co kilka warstw aż do osiągnięcia wysokości ściany przewidzianej w projekcie;
• kładzenie bloczków od razu na wymaganą wysokość i dopiero wtedy wypełnienie całości betonem, jednakże w tym przypadku nie odbywa się to ręcznie, ale z użyciem wysokowydajnej pompy podającej mieszankę.

Poszczególne pustaki styropianowe muszą być nieco przesunięte względem siebie, układane tzw. sposobem mijankowym, podobnie jak ich ceramiczna odmiana, a stawianie ścian zaczynamy zawsze od narożników, przesuwając się do środka. Mieszanka betonowa o znanej już nam klasie powinna mieć właściwą konsystencję, najlepiej półpłynną, co pozwala jej dotrzeć we wszystkie trudno dostępne miejsca styropianowego szalunku, dokładnie je wypełniając, podobnie jak przy ocieplaniu metodą natryskową. Po uzyskaniu pożądanej wysokości ściany, styropianowego szalunku nie usuwamy i będzie on odtąd pełnił funkcję skutecznej izolacji termicznej. Taka ściana wymaga również odpowiedniego wzmocnienia stalowym zbrojeniem nadającym jej wymaganą przepisami wytrzymałość, zarówno w pionie, jak i w poziomie całej konstrukcji. Najczęściej wykorzystuje się w tym celu metalowe drabinki dostępne w postaci gotowych półfabrykatów przycinanych na wymiar i łączonych ze sobą na bezpośrednio na placu budowy. W pionie powinny zostać wzmocnione wszystkie narożniki powstającego budynku, miejsca i w okolicach okien oraz drzwi. Same otwory na nie przeznaczone wymagają trochę więcej pracy, począwszy od odmierzenia oraz zaznaczenia miejsca montażu stolarki, poprzez montaż ramy zgodnej z tymi wymiarami i obudowaniu jej przyciętymi na wymiar bloczkami. Trochę odmienny jest też sposób kładzenia potrzebnych instalacji, wodno-kanalizacyjnej czy elektrycznej, prowadzonej w specjalnych osłonach wewnątrz styropianowych pustaków.

Dom ze styropianu – sposoby wykończenia gotowej ściany, od zewnątrz i od wewnątrz

Gotowa styropianowa ściana wymaga jeszcze tylko właściwego wykończenia jej powierzchni, zarówno od zewnątrz, jak i od środka budynku. Sposobów, jak można to zrobić, jest wiele i tak naprawdę zależy to od naszej inwencji i ewentualnie od możliwości finansowych. Doskonale wygląda np. tynk cienkowarstwowy kładziony na siatkę zamocowaną do ściany zaprawą klejową, praktyczny i łatwy do utrzymania w czystości. Można go bez problemu pomalować na dowolny kolor, pasujący do innych części domu czy elementów wyposażenia znajdujących się na posesji. Równie dobrze sprawdza się znany nam wszystkim siding, panele z tworzyw sztucznych, jeszcze lepiej chroniące styropian przed słońcem, wilgocią czy zmianami temperatury, które wystarczy raz na jakiś czas umyć za pomocą myjki ciśnieniowej. Je również można dostać w praktycznie dowolnej kolorystyce, a oprócz tworzyw sztucznych dostępne są także wyjątkowo atrakcyjne wizualnie okładziny elewacyjne drewniane, można oczywiście też rozważyć wyłożenie elewacji efektowną cegłą klinkierową.

Z kolei spośród materiałów służących do wykończenia wewnętrznej powierzchni ściany domu ze styropianu, niezmiennie najczęściej są wybierane płyty gipsowo-kartonowe układane na metalowym stelażu. Zwalnia nas to ze żmudnego i brudzącego szpachlowania oraz szlifowania, a wszystkie prace we wnętrzach, łącznie z malowaniem lub tapetowaniem, uda się ukończyć w zaledwie kilka dni.

Piotr Płucienniczak

49 lat, copywriter, który w miarę bezproblemowo przeszedł w życiu niejeden remont. Mimo że wiele prac budowlanych leży poza moim zasięgiem, to lubię zdobywać nową wiedzę z tej pasjonującej dziedziny i dzielić się nią z innymi. Mam nadzieję, że to, o czym piszę, okaże się przydatne i pozwoli pomóc w budowie domu Waszych marzeń, a wszelkie remonty nie będą Wam już straszne.